تکرار

• نماز به عنوان یک عبادت در شبانه روز چندین بار تکرار می شود ، تکرار نماز آنهم در ساعات مختلف شب و روز برای این است که یاد خداوند در تمام لحظات برای انسان زنده باشد و بر اثر فرو رفتن در مادیات که خاصیت غفلت آفرین دارد ، انسان یاد خداوند را به فراموشی نسپارد ، چون یاد خداوند زمینه بخش هر خیری است و فراموشی خداوند منشأ هر بدی است ، البته یاد خداوند مراتبی دارد که یک بخش آن که بخش سطحی و رویین آن است ، ذکر زبانی است ولی ذکر زبانی قدم اول است نه گام آخر و نباید در این سطح متوقف شود بلکه ذکر و یاد خداوند مقدمه ای برای تحوّل درونی و ذکر قلبی است و به تعبیر دیگر برای این است که انسان با تمام وجودش به یاد خدا باشد

در انتظار

درانتظار

فردی که به خداوند ایمان دارد :

پیش از وقتِ نماز برای رسیدن آن ، انتظار می کشد ، تا با شوق وعلاقه به عبادت بپردازد .

در هنگام نماز ، در انتظارِ توجّه و لطف پروردگار نسبت به خویش است .

پس از نماز، در انتظار فرا رسیدن وقت نمازی دیگر ، و راز ونیازی دوباره با خداوند می باشد .

و این انتظار است که بذر محبّت نسبت به خداوند را در قلب نمازگزار می نشاند

تکیه گاه

 

• انسان ضمن اینکه نسبت به برخی از مخلوقات توانایی های بیشتری دارد ، ولی در عین حال ، توانایی های او نامحدود و بی حد ومرز نمی باشد و در کنار آن ضعف ها و نا توانی های بسیاری نیز دارد ، نا توانی های انسان خواه نا خواه نیازهایی را نیز در انسان پدید می آورد که چاره ای جز برطرف کردن آنها ندارد ، انسان گاه برای برطرف کردن نیاز خود به تنهایی نمی تواند کاری به پیش ببرد و نیازمند است از دیگران نیز کمک بگیرد ، و گاه دیگران نیز نمی توانند نیاز انسان را برطرف نمایند ، در اینجاست که انسان به دنبال کسی یا چیزی می گردد که بتواند به او کمک کند ، وقتی انسان به وجود آفریننده ای ایمان داشته باشد که قدرت او فوق هر قدرتی است و هیچ چیز در عالم وجود از نظر او پنهان نمی ماند ، و به صلاح هر آفریده ای آگاه است در اینجاست که تکیه گاه و پناهگاهی را پیدا می کند که در سایه ی لطف او می تواند نیاز های خود را برطرف نموده و نا آرامی های وجود خود را تسکین دهد ، در این راستا ، عبادتی همچون نماز  ، زمینه ای را برای نمازگزار فراهم می کند که بتواند به آفریننده ی خود بیشتر بیندیشد و ارتباط خود را با او محکم و از امداد های او نسبت به بندگان بهتر بهره مند گردد .

تفاوت ها

تفاوت ها

انسان ها ضمن شباهت های زیادی که با یکدیگر دارند ، در عین حال تفاوت های بسیاری نیز با یکدیگر دارند ، این تفاوت ها از تفاوت های ظاهری شروع می شود و به تفاوت های درونی و باطنی نیز می رسد ، لذا اختلاف عقاید ، افکار ، روحیات و عملکرد انسان ها ، از جمله ی این تفاوت ها می باشد و بر اساس این تفاوت ها است که رفتار های گوناگون و گاه ضد ونقیض را در آنان مشاهده می کنیم ، در این راستا برخی از موضوعات برای گروهی با اهمیت است ولی همان موضوعات برای برخی دیگر اهمیتی ندارد ، دامنه ی این مسائل به موضوعات معنوی نیز می رسد لذا مشاهده می شود ، موضوعات معنوی برای برخی از انسان ها اصل است ولی برای برخی دیگر فرع است و اهمیت چندانی به آن نمی دهند ، مثلاً انجام عبادت برای گروهی ، بسیار مهم است و برای برخی اهمیتی ندارد و این مسئله به میزان اعتقاد ، نوع تربیت ، فرهنگ و پنداری که از هر فرد از انجام عبادت دارد ، مربوط می شود .   

منزّه است او

 

• نماز گزار در طول نماز بارها خدا را به پاکی و بی نقص وعیب بودن ، یاد می کند و با گفتن "سبحان الله" به این حقیقت اعتراف می کند ، در رکوع ، سبحان الله می گوید ، در سجده سبحان الله می گوید ، در رکعت سوم وچهارم ، تسبیحات اربعه را می گوید که یک بخش آن ، سبحان الله است ، نماز گزار با تسبیح گفتنِ خود ، خداوند را تنزیه می کند و او را به پاکی و قداست یاد نموده و از هر عیب و نقص دور می داند ، نمازگزار باور دارد که جهل و نادانی در خداوند راه ندارد و چیزی در عالم از خداوند پوشیده نخواهد ماند و خداوند از نیّت قلبی نمازگزار آگاه است هر چند نمازگزار آن را ابراز نکرده باشد ، لذا خداوند می داند : آیا نماز گزار ، نماز خود را خالص برای خداوند بجا آورده و یا عبادت او برای ریا و نشان دادن به دیگران است ؟!.
• نماز گزار با گفتن "سبحان الله" بر این باور است که خداوند کاری که حکیمانه نباشد ، انجام نمی دهد ، او می داند تمام افعال الهی حکمتی دارد و کار لغو و بیهوده از خداوند سر نمی زند ، و اگر در زندگی دچار تنگنایی شده و در سختی و دشواری قرار گرفته است ، آزمایشی از سوی خداوند است که در آن صورت اگر صبر و شکیبایی را پیشه ی خود سازد ، به ثواب و پاداش صابران نیز نائل می گردد ، بنابراین همچون افراد نادان به حکمت های خداوند ، اشکال و ایراد ، نمی گیرد و زبان به ناسپاسی و شکایت باز نمی کند ، بلکه نماز گزار یاد گرفته در برابر نعمت های الهی "الحمد لله" بگوید .
• نماز گزار در سجده و رکوع " سبحان الله " را سه بار تکرار می کند ، تا منزّه بودن خداوند از هر عیب و نقصی بر دل و باورش بنشیند و هیچگاه آن را از یاد نبرد ، نماز گزار توجّه دارد اگر می گوید خداوند بی عیب است ، بنده اش سراسر عیب است و اگر می گوید خداوند بی نقص است بنده اش مبتلا به نقص وکاستی است ، لذا باور دارد از خود چیزی ندارد ، بلکه هرچه دارد از خدا دارد ، نماز گزار در دعاهای خود این عبارت را تکرار می کند : " اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْکَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ‏ " : خدایا هر نعمتی که ما داریم از سوی تو است تو خدایی هستی که معبود دیگری جز تو نیست ، لذا (در برابرخطاهایم و کاستی هایم ) از تو آمرزش می جویم و به سوی تو بازگشت می کنم . (1)

-------------------------

1-بخشی از تعقیبات نماز مغرب (مفاتیح الجنان )

به امید ثواب

• در ضمن دعایی که از امام سجاد علیه السلام وارد شده ، چنین می خوانیم : « وَ أُخْلِصُ لَکَ دُعَائِی تَعَرُّضاً لِلْإِجَابَةِ وَ أَقْهَرُ نَفْسِی عَلَى طَاعَتِکَ رَجَاءً لِلْإِثَابَهِ» : «خدایا من خالصانه در پیشگاه تو دعا می کنم تا در معرض اجابت قرار گیرد ، و نَفْسَم را به اطاعت از تو وا می دارم به امید اینکه به ثواب و پاداش تو نائل شود » (1)
• نخستین چیزی که در این نیایش مورد نظر است ؛ دعای خالصانه در پیشگاه خداوند است ، دعایی که فقط خدا را در آن در نظر داشته و از صمیم قلب و حالت تضرّع و نیاز از انسان صادر شود و صِرفِ لقلقه ی زبان نباشد ، در اینصورت است که چنین دعایی در معرض اجابت و پذیرش الهی قرار می گیرد .
• دومین نکته در این نیایش ، وا داشتن نَفْس به اطاعت و بندگی ِ خداوند است ، این در خواست از آنجا ناشی می شود که در وجود برخی از انسان ها گاه میلی به اطاعت از دستورات خداوند وجود ندارد و چنین فردی بر اثر خواسته های نفسانی و یا عافیت طلبی از انجام تکالیف الهی شانه خالی می کند در اینجا هست که انسان تلاش می کند با اراده ای قوی خود را به اطاعت از دستورات الهی وا دارد ، نمونه ی آن را می توان در برخاستن از خواب برای نماز صبح و یا روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان در برخی از افراد مشاهده نمود . 

----------------------------------

1-بحارالأنوار   ج  87   ص  164    باب-9

ذکر دائم

 

• دعایی از امیرمؤمنان علیه السلام برای ماه شعبان وارد شده که معروف به «مناجات شعبانیه» است ، در بخشی از این دعا چنین می خوانیم : « وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یُدِیمُ ذِکْرَک» : «خدایا من از تو در خواست می کنم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و من را از جمله ی کسانی قرار دهی که پیوسته به یاد تو هستند » همانگونه که مشاهده می شود در اینجا در خواست یاد آوری دائمی خداوند از سوی بنده شده ، این به یاد خداوند بودن یک امر اختیاری است که توسط خود بنده انجام می شود و در این دعا توفیق این پیوستگی و دوام از خداوند در خواست شده است ، البته باید توجه داشت این یاد آوری خداوند گاهی با گفتن ذکر زبانی است ، و گاهی با توجّه قلبی به خداوند است و گاه با یاد آوری عملی خداوند است ، به این معنا که هر گاه به حرامی می رسد از انجام آن دست بردارد و هر زمان به واجبی می رسد آن را انجام دهد (1) ، نماز در میان عبادات با اذکاری که در آن است ، هم ذکر و یاد آوری زبانی است و هم در عمل ، انجام چیزی است که خداوند آن را واجب نموده است .

--------------------------------

1-مضمون روایتی از امام صادق علیه السلام (فَإِنْ کَانَ طَاعَةً عَمِلَ بِهَا وَ إِنْ کَانَ مَعْصِیَةً تَرَکَهَا ) (الکافی ج : 2 ص : 80)

آبادی دل

• دعایی برای ماه شعبان از امام زین العابدین علیه السلام وارد شده که به «صلوات شعبانیه» معروف است ، در یکی از فراز های این دعا می خوانیم : «وَ اعْمُرْ قَلْبِی بِطَاعَتِکَ وَ لَا تُخْزِنِی بِمَعْصِیَتِک‏ » : خدایا دل مرا با اطاعت از خود آباد گردان و مرا با نافرمانی از خود خوار مگردان (1) ؛ از این دعا می توان استفاده کرد که ما دو نوع آبادانی داریم ، یکی آبادی مادی است که مربوط به دنیا و شئون آن می باشد و دیگری آبادانی معنوی است که مربوط به قلب و روح انسان می شود ، در این دعا اطاعت از خداوند را به عنوان آباد کننده ، صفا و صیقل دهنده قلب انسان معرفی شده و به یقین عبادت و بندگی خداوند از جمله ؛ نماز که جزء بهترین اعمال است ، سهم عمده ای در این آبادانی خواهد داشت ، از سوی دیگر ، نافرمانی خداوند مانع این آبادانی و به منزله ی آلوده کننده ی روح و قلب انسان به شمار می آید و یکی از چیزهایی که چنین آسیبی به بار می آورد ترک عبادت و بندگی خداوند است .

----------------------------

1-إقبال‏ الأعمال ص : 716

توفیق اطاعت

• در کتاب های دعا ، از جمله در کتاب مفاتیح الجنان ، نیایشی کوتاه از حضرت مهدی علیه السلام نقل شده که دارای مضامین اخلاقی برای اصناف و گروه های مختلف است ، در فراز نخستین این دعا چنین می خوانیم : اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ : خدایا توفیق اطاعت( از فرامین خود را ) روزی ما گردان ؛  اطاعت از دستورات الهی مفهوم گسترده ای دارد که شامل تمام آموزه هایی می شود که خداوند توسط پیامبر صلی الله علیه و آله برای انسان ها آورده که واجبات و محرمات الهی از جمله ی آنهاست ، در این راستا توفیق انجام عبادتی همچون نماز ، به ویژه نماز در اول وقت یکی از مصادیق این اطاعتی است که در این دعا در خواست شده است .

نماز مظهر نیاز

 

• نماز مظهر نیاز خواهی از آفریننده بی نیاز است ، نیاز در ذات انسان نهفته است و وقتی مخلوقی سراسر نیاز باشد ، نمی تواند بدون تأمین نیازهای متنوع خویش به حیات خود ادامه دهد لذا هر لحظه نیازمند اتصال به منبعی است که نیاز های او را برطرف نماید ، از این جهت مانند لامپی می ماند که هر لحظه باید جریان برق به او برسد تا بتواند روشن باشد و نور افشانی کند و اگر یک لحظه این جریان قطع شود ، لامپ خاموش خواهد شد ، نماز اتصال انسان را با عالم معنا برقرار نموده و معنویت را در وجود انسان روشن و زنده نگاه می دارد و با کنار گذاشتن نماز این ارتباط قطع شده و روشنیِ معنویت در درون انسان به خاموشی می گراید .