فرصتی برای به یاد او بودن

 

• نماز جایگاه ویژه و مهمی در بین تمام عبادات دارد ، نماز فرصتی را برای بنده فراهم می کند که با پروردگار خویش به راز و نیاز بپردازد ، و لحظاتی را پیش روی انسان قرار می دهد که از کدورت ها و آلودگی های زندگی مادی و دنیا فاصله گرفته و در فضای معنویت و عرفان حضور پیدا نموده و به شست و شوی روح خود بپردازد و با ذکر و یاد خداوند ، دل خویش را از غبار آلودگی ها  پاک سازد ،  نماز چون یاد خداوند را در دل انسان زنده نگاه می دارد ، موجب آرامش و اطمینان دل انسان نیز می گردد با نماز است که انسان احساس می کند در مشکلات تنها نیست و همیشه تکیه گاهی دارد که می تواند به او تکیه کند ،  قدر شناسی از فرصتی که نماز در اختیار انسان برای راز و نیاز با آفریننده خویش قرار می دهد ، اقتضاء می کند که از این لحظات برای پاکسازی روح خویش و رجوع به معبود خویش استفاده نماییم .

شروع و پایان

 

• کارهایی که انسان انجام می دهد نقطه ی شروع و پایانی دارد ، این موضوع هم در مسائل مادی جریان دارد و هم در مسائل معنوی ، مثلاً کشاورزی را در نظر بگیریم که در فصل کاشت شروع به فعالیت نموده و بذر را در زمین می کارد و برنامه ی کشاورزی خود را ادامه می دهد تا به زمان برداشت محصول خود برسد و پس از جمع آوری محصول ، این کار او پایان می پذیرد و از حاصل زحمات خود استفاده می کند ، یا دانش آموزی را در نظر بگیرید که به مدرسه می رود و به تحصیل خود ادامه داده و سالیان متمادی درس می خواند تا زمانی که فارغ التحصیل شود و از حاصل زحمات چند ساله ی خود استفاده و بهره برداری نماید ، در مسائل معنوی نیز این موضوع جریان دارد مثلاً انسان پس از رسیدن به سن بلوغ عبادت بر او واجب می شود و تا پایان عمر به عبادت خود ادامه می دهد و این عبادت سرمایه ای معنوی برای او خواهد شد که سعادت دنیا و آخرت را برای خود فراهم خواهد نمود .

نشانه

• انسان برای ارتباط با محیط اطراف خویش و اشیاء و سایر موجودات نیازمند انتخاب نام و یا نشانه ای برای آنها می باشد از این رو علائم و نشانه ها نقش مهمی را در ارتباط انسان با جهان هستی ایفا می کنند ، حتی هر انسان نیز دارای ویژگی های شخصیتی و رفتاری می باشد که بر اساس آن مورد شناسایی و قضاوت و ارزیابی دیگران قرار می گیرد ، اگر انسانی دچار بیماری شود برای تشخیص بیماری ودرمان آن نیازمند علائم ونشانه هایی هستیم که با وجود آنها نوع بیماری معیّن گردد ، وجود نشانه ها تنها در رابطه با مسائل مادی نیست بلکه در امور معنوی نیز ما نیازمند نشانه ای برای تعیین آنها می باشیم ، مثلاً برای تشخیص اخلاص از ریاء ، معیار قصد و نیت الهی وجود دارد که هر چه خالص برای خداوند انجام شود از ریا و خود نمایی به دور است ، یکی از موضوعات معنوی که به عنوان نشانه معرفی شده ، محافظت از اوقات نماز است که نشانه و علامتی برای شناخت شیعه ی (واقعی) معرفی شده است . (1)

----------------------------

1-وَ بِالْمُحَافَظَةِ عَلَى أَوْقَاتِ الصَّلَاة (وسائل ‏الشیعة   ج  5   ص  82)

نماز های مستحبی

 

• غیر از نمازهای واجب ، نمازهای بیشماری به عنوان نمازهای مستحبی وجود دارد که هر کس با توجّه به شرایط و توانایی و نیازی که دارد می تواند آنها را به انجام رساند ، نمازهای مستحب در کنار ثواب و اجر معنوی و آثار و برکات مادی و معنوی که دارد ، باعث قرب و نزدیکی بیشتر انسان به خداوند شده و به بالا رفتن درجات انسان در آخرت کمک می نماید ، نمازهای مستحبی برای تقویت معنویت و ایجاد أنس و وابستگی بیشترِ بنده به خداوند نیز تأثیر بسزایی دارد ، علاوه بر اینکه انسانی که از سخن گفتن با خداوند لذت می برد و احساس نیاز بیشتری برای انس با خداوند در خود احساس می کند می تواند با انتخاب برخی از نمازهای مستحبی و انجام آنها به این نیاز معنوی خود از این طریق پاسخ دهد .  

تفاوت انسان ها

 

ظرفیت ، توانایی و خواست و تمایلات انسان ها با یکدیگر متفاوت است و همین مسئله باعث می شود افکار و اهداف آنان نیز با یکدیگر تفاوت نماید ، در بحث ارتباط با خداوند نیز این موضوع قابل لمس است ، فقط کافی است نگاهی به اطراف خود افکنده و تفاوت انسان ها را در توجّه به عبادت و زمانی که به این امر اختصاص داده و نوع و کیفیت عبادتی که انجام می دهند مشاهده نماییم ، از سوی دیگر ، عبادت و میزان توجّه ای که هر فرد به آن دارد در نوع رفتار و سبک زندگی انسان تأثیر گذار خواهد بود ، از این رو کسانی که عبادت خالصانه تر و با حضور قلب بالاتری را به انجام می رسانند انتظار می رود در سایر رفتار های روزمره خود نیز دقت و تلاش بیشتری برای رعایت اخلاق وکسب رضایت الهی به ظهور رسانند و به عکس کسانی که با میلی و کسالت عبادتی دست و پا شکسته را به انجام میرسانند ممکن است در رفتار های روزمره ی خود توجّه ضعیف تری به رعایت اصول اخلاقی و کسب خشنودی خداوند نشان دهند .

عبادت و معرفت

• بین عبادت و معرفتِ خداوند رابطه ی مستقیم وجود دارد ، یعنی هر چه شناخت و معرفت انسان نسبت به خداوند افزایش یابد ، عبادت انسان از نظر کمیت وکیفیت افزایش پیدا می کند ، چنین شخصی هم می خواهد خداوند را بیشتر عبادت نماید وهم حال عبادت او و حضور قلب او ، بیشتر خواهد شد ، لذا هر کس که بخواهد از نظر عبادت به مقام بالاتری نائل شود باید معرفت خود را نسبت به خداوند بالا برد ، نمونه ی آن را می توانیم در امام سجاد علیه السلام ، مشاهده کنیم ، به همین جهت است که به ایشان لقب سجّاد یعنی بسیار سجده کننده داده اند و یا به ایشان زین العابدین ، زینت عبادت کنندگان گفته می شود ، نقل است که ایشان هنگام وضو گرفتن رنگ چهره شان زرد می شد ، وقتی خانواده از ایشان در باره ی این حالت سؤال نمودند ، حضرت پاسخ دادند : آیا می دانید که برای چه کسی آماده می شوم که در برابر او بایستم ؟ (1)  این پاسخ حضرت نشان از آن دارد که امام (ع) دارای چنان معرفتی به خداوند هستند که حال معنوی ایشان را تغییر داده است .

--------------------------

1-أَ تَدْرُونَ لِمَنْ أَتَأَهَّبُ لِلْقِیَامِ بَیْنَ یَدَیْه (‏الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد ،ج‏2،ص:143)

دریافت رحمت

 

• پدر ومادر به خاطر لطف و رحمت و علاقه ای که به فرزند خود دارند ، تمام سختی  ها را برای مراقبت و حفاظت و بزرگ کردن فرزند خویش تحمّل نموده و در برابر زحماتی که برای او می کشند هیچ اجر ومزدی نیز از او طلب نمی کنند ، حال اگر فرزند در طول زندگی خود ، رضایت والدین خویش را بیشتر جلب کند ، از لطف و رحمت و دعای آنان در حق خود بیشتر بهره مند خواهد شد ، از سوی دیگر ما  خداوند را «ارحم الراحمین» می دانیم و معتقد هستیم که رحمت و مهربانی او برتر و بالاتر از هر لطف و رحمت دیگری است و اصولاً هر کسی که در وجودش رحمتی است ، اصل این رحمت را خداوند در وجود او قرار داده است ، در این راستا هر کس که رضایت خداوند را بیشتر جلب نماید از رحمت الهی بیشتر بهره مند خواهد شد ، یکی از چیز هایی که بندگان را بیشتر در معرض رحمت الهی قرار می دهد ، عبادت وبندگی خداوند است ، امام علی علیه السلام می فرماید : اگر نماز گزار بداند چه رحمتی او را فرا گرفته است سر خویش را از سجده بر نمی دارد . (1)    

-------------------------

1-لو یعلم المصلی ما یغشاه من الرحمة لما رفع رأسه من السجود(غررالحکم ص 175)

 

نماز طولانی

 

• نماز به دو صورت جماعت و فردی برپا می شود ، و نمازی که به جماعت خوانده می شود فضیلت و ثواب بیشتری نسبت به نمازی دارد که به صورت فردی خوانده می شود و آثار و برکاتی دارد که در روایات به آن اشاره شده است ولی در عین حالی که نماز جماعت از ثواب بیشتری برخوردار است ، توصیه شده که که آن را کوتاه تر وسبک تر بجا آورند که افراد با توانایی های مختلف بتوانند در آن شرکت کنند و هم تشویق به حضور بیشتر افراد به شرکت در جماعت باشد ، و اصولاً امروزه که بیشتر کارها از زمانبندی خاصی بر خوردار است ، با طولانی نمودن نماز جماعت ، بسیاری از افراد توفیق حضور در چنین عبادت اجتماعی را پیدا نخواهند نمود ، رسولخدا صلی الله علیه وآله فرمودند : هنگامیکه یکی از شما امام جماعت می شود ، نماز خود را کوتاه نماید زیرا ، در میان نماز گزاران افراد کوچک ، بزرگسال ، نا توان ، بیمار و نیازمند حضور دارند ، اما اگر کسی به تنهایی نماز می خواند به اندازه ای که بخواهد آن را طولانی نماید . (1)

-------------------------

1-إذا أمّ أحدکم الناس، فلیخفف، فإن فیهم الصغیر و الکبیر، و الضعیف و المریض، و ذا الحاجة، و إذا صلّى لنفسه، فلیطوّل ما یشاء ( کلمة الرسول الأعظم صلى الله علیه و آله و سلم ،ص:323)

فلسفه نماز

 

• برخی صاحب نظران هنگامیکه از فلسفه نماز سخن گفته می شود ، به دنبال علت های واجب شدن نماز هستند و برخی نیز در فلسفه نماز به دنبال آثاری هستند که نماز برای انسان دارد و در این راستا گروهی به دنبال تاثیرات فردی نماز برای انسان هستند و جمعی به آثار اجتماعی نماز می پردازند ، مثلاً کسانی که می گویند نماز روح تواضع و فروتنی را در انسان ایجاد و او را از تکبّر و خود خواهی دور می کند به تاثیر فردی نماز اشاره می کنند و کسانی که می گویند نماز باعث می شود یاد و نام خداوند و توحید و یکتایی پروردگار در میان مردم رواج پیدا کند به آثار اجتماعی نماز اشاره می نمایند و گروهی در باب فلسفه نماز به فوائد و نتایجی که نماز در این دنیا و دنیای دیگر دارد اشاره می کنند ، مثلاً می گویند : نماز موجب دفعِ برخی از بلایا و جلب برخی از برکات مادی و معنوی در این دنیا و باعث آمرزش گناهان و رستگاری در آخرت خواهد شد .

 

قرآن صبحگاهی

 

• در قرآن کریم از نماز صبح به : «قرآن الفجر» تعبیر آورده شده است (1) که به معنای قرآنی است که در هنگام صبح تلاوت می شود و این تعبیر در مورد نمازِ صبح به جهت قرائت قرآنی است که در نماز انجام می شود لذا به اعتبار قرائت قرآن در نماز از نماز تعبیر به قرآن شده است ، علاوه بر اینکه قرآن کریم می فرماید : نماز صبح مورد مشاهده است که در روایات گفته شده دو گروه از فرشتگان الهی نماز صبح را مشاهده می کنند یکی فرشتگان شب ویکی فرشتگان صبح (2) و هنگامیکه نماز صبح با طلوع فجر انجام پذیرد دو بار برای نماز گزار ثبت می شود یکبار توسط فرشتگان شب و یکبار توسط فرشتگان روز (3)

---------------------

1-اسراء/78

2-المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏13، ص: 175

3-فَإِذَا صَلَّى الْعَبْدُ صَلَاةَ الصُّبْحِ مَعَ طُلُوعِ الْفَجْرِ أُثْبِتَ لَهُ مَرَّتَیْنِ تُثْبِتُهُ مَلَائِکَةُ اللَّیْلِ وَ مَلَائِکَةُ النَّهَارِ. (تهذیب الأحکام؛ ج‌2، ص: 37)