اهمیت

اهمیت

• هر فردی به اعتبار علاقه و سلیقه ای که دارد ، چیزی برای او ارزشمند و با اهمیت است ، مثلاً برای بعضی کارشان اهمیت دارد و برای برخی اموال و دارایی آنان و برای برخی اعضای خانواده ی او  دارای اهمیت می باشد ، تا اینجا ، موضوع مورد نظر ، یک امر فردی و خصوصی است و اراده و خواست افراد در آن دخیل می باشد ، ولی همواره اموری می باشند که از دایره ی خواست فردی خارج بوده  و فرد چاره ای جز ، همراهی و تبعیت از خواست اجتماعی ندارد .
• قوانین عمومی از جمله ی اموری می باشند که از محدوده ی خواست افراد بیرون است و تابع مصلحت جمعی می باشد ، هر چند به مصلحت فرد یا گروهی نباشد ، مثلاً قوانین آموزشی ایجاب می کند ، افرادی که می خواهند به تحصیل بپردازند و مراتبی علمی را طی نمایند ، دروس خاصی را آموزش دیده  و آنها را فرا گیرند ، هر چند گروهی از افراد به آن دروس علاقه نداشته و احساس نیاز به فرا گرفتن آن نکنند ، ولی فرا گرفتن آنها به عنوان پیش نیاز ، لازم وضروری است ، که در اینجا مصلحت کلی در نظر گرفته شده ، نه علاقه ی فردی . !
• در قوانین الهی که در جایگاه بالاتری قرار گرفته ، به مصلحت عمومی  قوانین و تکالیف توجّه می شود ، نه به تمایلات شخصی مردم ، زیرا امکان دارد برخی از افراد به جهت نا آگاهی ، از ضرورتِ تکلیفی ، بی خبر بوده و به همه ی ابعاد آن توجّه کافی نداشته ودر عین حال آن وظیفه و تکلیف برای آنها ضروری و مهم باشد هر چند آنان چنین دیدگاهی نداشته باشند ، در موضوع عبادات نیز می توان این مسئله را مشاهده نمود ، زیرا هدف از وجوب عبادت ، مصلحت عمومی بشر ، می باشد ، نه تمایلات شخصی افراد ، لذا انجام عبادت ر ا به عنوان یک تکلیف ، واجب نموده و ترک آن را  ، جایز ندانسته اند .
•  در عبادتی همانند نماز ، به مصلحتی که در سعادت انسان دارد توجّه شده ، لذا انجام آن را بر همگان واجب نموده اند ،  از این رو این عبادت وظیفه و تکلیفی برای همه می باشد ، هر چند علاقه و انگیزه افراد به این امر یکسان نبوده و از این جهت تفاوتی زیادی بین افراد وجود دارد ، لذا اگر کسی علاقه و انگیزه کافی به برپاداشتن آن ندارد ، این مشکلی است که باید در برطرف کردن آن تلاش نمود .

در میان جمع

 

در میان جمع

• بسیاری از کارها را انسان می تواند به صورت فردی و در تنهایی خود انجام دهد ، و نیز می تواند آنها را در میان جمع و در حضور دیگران به انجام رساند ، هر کدام از این دو صورت ، ویژگی های خود و تأثیر جداگانه ای را دارد ؛ مثلاً برخی مطالعه کردن در تنهایی را می پسندند و برخی به مطالعه کردن در کتابخانه و در میان مطالعه کنندگان علاقه نشان می دهند ، یا گروهی به ورزش به صورت فردی پرداخته و گروهی به ورزش کردن در میان جمع تمایل دارند  ، و هر گروه دلایل مخصوص به خود را در روشی که انتخاب نموده دارد .
• معمولاً وقتی انسان کاری را به صورت فردی انجام می دهد ، تمرکز بیشتری بر کار خود دارد ، تا اینکه بخواهد آن کار را در جمع به انجام رساند ، و  از طرف دیگر عملی را در جمع انجام دادن تأثیر انگیزشی بیشتری را بر رفتار برجای می گذارد و علاوه ، انسان در جمع متوجّه اشتباهات خود در کار شده و نیز از تجربه ی دیگران می تواند چیزهای بیشتری را بیاموزد و مهارتِ سازگاری با دیگران و همکاری با سایرین در کار را فرا می گیرد و زمینه ی ارتباط با دیگران و همدلی با آنان برای او فراهم می شود .
• این موضوع در بحث عبادت  نیز به چشم می خورد ، مثلاً در عبادتی مانند نماز ، وقتی انسان آن را به صورت جمعی بر پا می دارد ، هم باعث می شود از طریق ِمشاهده ی دیگران ، با جزئیاتِ عبادت و آداب وشرایطی که دارد ، آشنا گردد و اگر اشتباهی در این جهت دارد ، برطرف گردد  و هم موجب ارتباط بیشتر او با اهل عبادت فراهم گردیده و تأثیرات معنوی واخلاقی خوبی را از آنان بپذیرد ، واگر نیازی را در آنان مشاهده نمود در صدد برطرف کردن آن باشد .
• عبادتی که به صورت جمعی به انجام می رسد ضمن بهره مندی آن از ثواب و پاداش معنویی که دارد ، جنبه ی تشویقی آن نیز زیاد است ، زیرا با مشاهده ی  کمیت و کیفیتِ عبادت اهل ایمان ، انسان می تواند در عمل به آنان اقتدا نموده و از آنان در انجام عبادت خالصانه ، الهام بگیرد، به خصوص برای نسل جوان که در دورانی بسر می برند که شخصیت آنان در حال شکل گرفتن است ، شرکت در عبادتی که در جمع صورت می پذیرد ، در این جهت راهگشا خواهد بود .

دائم و پیوسته

دائم و پیوسته

• دوام و پیوستگی دو ویژگی است که برای به ثمر نشستن در هر کاری باید مورد توجه قرار گیرد  ، بسیاری از کارها اگر به صورت پیوسته ودائم دنبال نشود ، به نتیجه مطلوب نخواهد رسید ، به عنوان مثال برای به ثمر رسیدن محصولات کشاورزی لازم است در تمام مراحل کاشت و برداشت ، آب ، نور و آنچه برای دست یابی به محصول نیاز است به گیاه برسد ، تا در فصل برداشت ، بتوان محصول خوب و با کیفیتی را بدست آورد .
• انسان نیز برای ادامه ی زندگی خود لازم است بطور دائم و پیوسته از مواد غذایی مناسب بهره گیرد تا بتواند به حیات خود ادامه دهد ، این موضوع اختصاصی به حیات مادی انسان ندارد و در حیات معنوی نیز لازم است غذایی مناسبِ روح انسان به او برسد تا روح او از لحاظ معنوی زنده و با طراوت باقی بماند ، از این جهت تفاوتی بین جسم وروح نمی باشد و هر دو به غذا و انرژی مناسب نیازمند هستند ، گر چه در جسم انسان این نیاز ، قابل حس و قابل لمس می باشد و این نیاز در روح ، برای بسیاری از افراد قابل درک نیست  .
• از این رو ، ممکن است کسی از لحاظ معنوی مرده ولی از لحاظ مادی زنده باشد ، وخود به این امر توجّهی نداشته و اصلاً اهمیتی ندهد ، زیرا از لحاظ فرهنگی و اعتقادی ، آگاهی لازم را نداشته باشد و از نیاز های معنوی خود ، در بی خبری به سر می برد ، در این راستا ، عبادت به عنوان غذای روح انسان و تداوم حیات معنوی او مطرح می شود ، زیرا عبادت یاد خداوند را در وجود انسان زنده نگاه می دارد ، امام علی علیه السلام می فرمایند : "یاد خداوند مایه ی حیات دل ها می باشد" (1)
• قرآن کریم نیز صفتِ دوام و پیوستگی را برای نماز گزاران ذکر می کند و می فرماید :"آنان در نماز خویش دائم و پیوسته هستند" (2) زیرا با دوام و پیوستگی در این امر است که انسان دائماً به یاد معبود خود خواهد بود و اگر این دوام نباشد ، انسان به خاطر مسائل مادیِ زندگی و کدورت های حاصل از آن ، روح معنوی در او ضعیف خواهد گردید .

---------------------------

1-فی الذکر حیاة القلوب (غررالحکم ص 189)

2- الَّذینَ هُمْ عَلى‏ صَلاتِهِمْ دائِمُون‏ (معارج/23)

آخرین نماز

 

آخرین نماز

• یکی از چیز هایی که ارزش عبادت به ویژه نماز را از لحاظ معنوی افزایش می دهد ، توجّه و حضور قلب در حال عبادت است ، این حالتِ توجّه ، توفیقی است که کمتر نصیب کسی می شود و شاید غالب مواردی که انسان به عبادت می پردازد ، ذهنِ او متوجّه امور روزمره ی خود باشد ، هر چند جسم او مشغول عبادت است ، از این رو برای بهره برداری بیشتر از برکات نماز ، شایسته است انسان ضمن تلاش برای کسب این توجّه ، از خداوند نیز یاری طلبد (درخواست توفیق)
• برای کسب حالت توجّه و تمرکز در عبادت ، گاه توصیه شده است ، که نماز را بگونه ای برپا داریم که گویا آخرین نماز انسان است (1) و  پس از آن حیات او پایان می پذیرد ، زیرا اگر به راستی ، انسان در چنین شرایطی قرار گیرد  و بداند تا لحظاتی دیگر جان به جان آفرین تسلیم خواهد کرد و به لقاء الله نائل می گردد ، حال عبادت او با زمان عادی که چنین  علمی را ندارد ، متفاوت می باشد . گرچه تصوّر اینکه هر زمان ، به نماز می ایستیم ، فکر کنیم این آخرین نماز ما می باشد ، نیازمند توفیق الهی است و به سادگی امکان پذیر نمی باشد .
• آنچه باعث می شود با این فکر که نماز ما آخرین نماز است ، حالت توجّه بیشتری پیدا کنیم ، این است که با تصّور آخرین عبادت ، ذهن ما از تمام مسائلی که در دنیا ، یک عمر ، ما را به خود مشغول نموده است ، بریده شده و حالت انقطاعی برای ما پیدا می شود یعنی از هر چیزی غیر از خداوند گسسته شده و فاصله می گیریم و تمام توجّه ما به سوی خداوند و عالم آخرت که قرار است به آنجا منتقل شویم منصرف خواهد شد .
• در جریان کربلا نیز می بینیم امام حسین علیه السلام از طریق برادرشان حضرت ابوالفضل علیه السلام ، یک شب دیگر از دشمن مهلت بگیرند ، تا شب عاشورا ، که آخرین شب است به عبادت بپردازند ، از این رو به برادرشان فرمودند : "به نزد آنان باز گرد و امشب آنها را از جنگ با ما باز دار ، تا امشب برای پروردگارمان نماز بخوانیم ، دعا نموده و از او آمرزش طلبیم؛ زیرا خداوند می داند که من نماز خواندن  و تلاوت کتابش و دعای فراوان و استغفار را دوست دارم " (2)

---------------------------

1- إثبات الهداة    ج‏1    250 (صلِّ صلاةَ مُودِّع )   

2- بحار الأنوار، ج‏44، ص:392

برپاداشتن نماز

برپاداشتن نماز

• در زیارت امام حسین علیه السلام این عبارت را می خوانیم : « شهادت می دهم که شما نماز را بر پا داشتی ، و زکات را پرداختی ، و امر به معروف و نهی از منکر نمودی » (1) همانگونه که ملاحظه می شود در متن زیارتی که برای امام حسین علیه السلام وارد شده است ، زائر ایشان گواهی می دهد که امامی که به زیارتش نائل شده  امامی است که پیش از هر کاری ، امر خدا را اطاعت نموده  و اگر جان خویش را هم در طبق اخلاص نهاده و در راه خداوند به شهادت رسیده است برای برپا نمودن نماز وسایر واجبات الهی بوده است ، واینکه "نماز" را پیش از زکات و امربه معروف ونهی از منکر ذکر نموده است بخاطر اهمیت وجایگاه نماز می باشد .
• از این رو می بینیم ، امام حسین علیه السلام در ظهر عاشورا در گرماگرم نبرد با دشمن ، نماز را به جماعت بر پا نمود (2) و این نشان دهنده ی اهمیت اقامه ی  نماز ، حتی در چنین شرایطی است ، وقتی پیرو مکتب اهل بیت علیهم السلام از راه دور ونزدیک امام خویش را زیارت می کند و با چنین جملاتی روبرو می شود ، به اهمیت بر پا داشتن نماز وسایر تکالیف الهی توجّه نموده و تلاش می کند از امام خویش که در این مسیر به شهادت رسیده پیروی کند و در زندگی نماز وعبادت خداوند را چیز کمی به حساب نیاورد ، زیرا می داند امام خویش ، برای همین موضوع جان خویش را در طبق اخلاص نهاد تا واجبات الهی در جامعه مورد عمل قرار گیرد .

---------------------------

1-بحار الانوار،ج‏98،ص:330

2-تاریخ الأمم و الملوک ،ج‏5،ص:439

عمل ماندگار

 

عمل ِماندگار

• انسان هر سخن وعمل و رفتاری را که در این جهان انجام دهد ، برای او ثبت می شود و ماندگار خواهد شد ، هر چند ، خود فراموش کند که چه عملی را انجام داده  ، و چه سخنی را بر زبان جاری نموده ، در چه زمانی گفته و برای چه گفته است  ، و روزی با عملِ خویش روبرو خواهد شد و نتیجه ی آن را خواهد دید ، اگر عمل خوبی بوده ، نتیجه ی خوبی خواهد دید و اگر عمل بدی بوده ، نتیجه ی نا خوشایندی را خواهد دید .
• عبادتی را که انسان انجام می دهد از جمله ی مسئولیت های الهی است که بر عهده ی انسان نهاده شده و روزی در باره ی آن ، از انسان سؤال می شود ، آن چیزی که در پذیرشِ عبادت و قبولی آن نقش بسزایی دارد انجام خالصانه ی آن است ، و هر چه خلوصِ عبادت بیشتر باشد ، میزانِ پذیرشِ آن در پیشگاه الهی بیشتر نیز خواهد شد ، و فاصله ی عباداتی که انسان ها انجام می دهند ، گاه به اندازه ی زمین تا آسمان است ، مثلاً عبادتی که امیرمؤمنان علی علیه السلام انجام می دهد با افرادی عادی ، چنین فاصله ای دارد .
• امیرمؤمنان علی علیه السلام چنان خداوند را عبادت می نمود که حتّی فرزندان معصوم ایشان ، عبادات خویش را در برابر عبادت امیر مؤمنان ناچیز به حساب می آوردند با اینکه آنها نیز در مرحله بالایی از عبادت و بندگی خداوند بودند ، یکی از عبادت های ماندگار امیرمؤمنان علیه السلام ، نمازی است که ایشان در حال رکوع انگشتر خویش را به نیازمندی می بخشد ، و با نماز ، فضیلت دیگری را  به منصه ی ظهور میرساند ، بگونه ای که خداوند از این عملِ خالصانه در قرآن یاد می کند .  

غذای روح

غذای روح

• انسان برای زنده ماندن وادامه ی حیات نیازمند غذا می باشد ، و اگر مدتی غذا به انسان نرسد ، انسان جان خود را از دست داده و یا حداقل دچار بیماری خواهد شد ، از این رو ما برای ادامه ی زندگی نیازمند مواد غذایی هستیم آنهم مواد غذایی پاک و سالم ، و این نیاز بطور معمول چند بار در روز می باشد ، از سوی دیگر این تصوّر که فقط غذا مخصوص جسم انسان است ، تصّور نا درستی است ، زیرا روح انسان نیز به غذایی مناسب خود نیازمند می باشد .
• همانگونه که برای جسم انسان مرگ یا بیماری وجود دارد ، برای روح نیز بیماری ومرگ قابل تصوّر است ، مقصود از بیماری روح آلوده شدن آن به گناهانی است که صفا و روحانیت را از آن می گیرد و آن را دچار کدورت می کند و مقصود از مرگ روح  ، از دست دادن آثار مثبت اخلاقی و معنوی و ابتلاء به گناهان در حدّی که امیدی به گرایش به ایمان و انجام خوبی ها در او نباشد ، همچون بیماری که جسم او بیمار است و امیدی به زنده بودن او نمی باشد .
• از طرفی برای کسی که بدن او ضعیف شده و غذایی مناسبی به او نرسیده ، لازم است کمبود او جبران گردد تا به حال طبیعی برگردد ، برای کسی که روح او بیمار است وچه بسا خود نیز از بیماری روحش آگاه نباشد نیاز به غذای معنوی است ، تا کمبود روحی ومعنوی او جبران شود ، در این راستا ، انجام اعمال نیک و رعایت اصول اخلاقی و در کنار آن پایبندی به انجام عبادات ، موجب می شود کمبود معنویت در این افراد جبران شود و از حالت بیماری به سلامت معنوی و از حالت مرگ روحی به زندگی معنوی باز گردند ، و در این میان بر پا داشتن نماز تاثیر بسزایی در حیات معنوی انسان خواهد داشت .

نیاز درونی

نیاز درونی

• هر انسانی که در زندگی هدفی برای خود دارد ، این هدف از یک نیاز درونی سر چشمه می گیرد که او را وادار می کند برای رسیدن به هدف خود تلاش نماید ، و تا آن نیاز درونی نباشد ، و یا میزان این نیاز کم باشد انگیزه ورغبتی به پی گیری هدف خود نخواهد داشت ، این موضوع در اهداف مادی ومعنوی جریان داشته و در هر دو کاربرد دارد .
• این نیاز درونی ، گاه به تصوّری که انسان از سودمندی یک چیز ، احساس می کند ، مربوط می گردد ، لذا اگر فردی احساس کند چیزی برای او سودمند نباشد و به کار او نیاید ، رغبتی نیز برای دنبال کردن آن نخواهد داشت ، مثال آن را در مورد افرادی می بینیم که در دوران نوجوانی از درس و مدرسه گریزان هستند و پس از مدتی ترک تحصیل می کنند ، چون فکر می کنند ادامه ی تحصیل برای آنها سودی نخواهد داشت ، ولی در بزرگسالی متوجه اشتباه خود شده و دوباره تلاش می کنند ، تحصیل خود را ادامه دهند .
• این موضوع مثال های متعددی دارد که به تصوّر و طرز فکر انسان ها ارتباط پیدا می کند ، وبرای اینکه ما بتوانیم این نیاز درونی واحساس سودمند بودن چیزی را برای فردی ثابت کنیم ، نیازمند صبر و حوصله و آگاهی لازم از سودمندی موضوع مورد نظر داشته تا بتوانیم با روشی مناسب این نیاز و احساس را در او ایجاد کنیم ، البته باید توجّه داشت که نسبت به افراد مختلف این برنامه تفاوت می کند و گاه با موفقیت روبرو نخواهد شد .
•  امور معنوی چون عبادت و به ویژه نماز از این موضوع استثناء نمی باشد ، از این رو تا انسان از دوران کودکی و نوجوانی با این مقوله آشنا نگردد و تدریجاً نیاز درونی و درک سودمندی عبادت در ذهن او پدید نیاید ، گرچه ممکن است به اجبار و یا از روی عادت ، تا زمانی به عبادت بپردازد ، ولی اگر این نیاز و سو دمندی عبادت را در ک نکند ، چه بسا پس از مدتی عبادت را رها نماید .

شیرینی عبادت

شیرینی عبادت

• همه ی مردم در طول عمر خود خوردن غذایی لذیذ را تجربه کرده اند ، غذای لذیذ تنها یک غذایی که مواد غذایی گران قیمتی در آن بکار برده شده نیست بلکه ممکن است یک غذای فقیرانه ای باشد که به کام صاحب آ ن لذت بخش باشد ، از طرفی انسان ها با تفاوت های بسیاری که در سلیقه وعلاقه با یکدیگر دارند ، هر کدام از غذایی لذت می برند که ممکن است به مذاق دیگری خوش نیاید ، لذا در این لذت بخش بودن باید به خواست و ذائقه ی هر فرد نیز توجه نمود .
• از سوی دیگر انسان ها گاه ، نزد یکدیگر از غذایی و لذتِ خوردنِ آن ، تعریف می کنند و طرف مقابل که آن را می شنود ، و تا به حال آن غذا را نخورده است ، تصوّری از آن ندارد ، تا اینکه آن را تجربه کند ، علاوه بر اینکه میزان لذتی که افراد از خوردن یک غذا می برند با یکدیگر متفاوت است ، مثلاً فردی که گرسنه است از خوردن غذا لذتی می برد که فردی که از روی سیری و بی اشتهایی همان غذا را می خورد ، چنین لذتی را نمی برد .
• این موضوع اختصاصی به غذا ندارد ، حتی در خواندن یک کتاب هم مصداق دارد ، به این معنا که ممکن است یک نفر از خواندن یک کتاب استفاده ای کند و لذتی ببرد که فرد دیگر مانند او نباشد ، این موضوع در مورد امور معنوی از جمله عبادت نیز صدق می کند ، یعنی افراد مختلف با توجّه به میزان درک و فهم خود از مقوله عبادت و آگاهی از فلسفه ی عبادت و نیاز معنوی که به ارتباط با خداوند دارند ، میزان استفاده و لذتی که از عبادت کردن می برند با یکدیگر متفاوت خواهند بود ، از این رو عبادت کردن و لذتی که اولیاء خداوند (محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین) از عبادت کردن می برند از زمین تا آسمان با دیگران متفاوت می باشد .
• با توجّه به این موضوع اگر فردی که در مرحله ی بالایی از ارتباط با خداوند است ، از شیرینی و لذت عبادت برای دیگران بگوید ، تا دیگران آن را تجربه نکرده باشند ، درک درستی از شیرینی عبادت نخواهند داشت ، بنابر این شیرینی عبادت را با الفاظ نمی توان توصیف نمود بلکه ی یک موضوع وجدانی است یعنی آن را باید هر فرد خود ، دریابد و تجربه کند ، البته عبادت کردن همیشه یک لذت ابتدایی و حداقلی دارد که باید با تلاش و استمداد از خداوند ، آن را افزایش داد .

همه با هم

همه با هم

• بسیاری از گروه ها ، احزاب ، انجمن ها ، سازمان ها و نهادها ، هزینه های فراوانی می کنند تا گروهی را با یک هدف دور هم جمع نموده و در راستای هدفی که دارند به فعالیت بپردازند ، حال در این موضوع تا چه اندازه و تا چه زمانی به موفقیت دست یابند ، خود موضوع جداگانه ای است که در جای خود باید به آن پرداخته شود ، در آیین اسلام ، خداوند این کار را در دل اهل ایمان ، با ایمان و باوری که هر مؤمن به وعده های الهی دارد انجام داده و آنان را پیرامون یک هدف که عبودیت است جمع نموده است .
• این دور هم بودن و با هم بودن مصادیق بسیاری دارد که یکی از مهمترین آنها ، حضور در نماز جماعت است ، بر این اساس ، هر فرد مؤمن با ایمان و باوری که به پاداش الهی و محبوبیتی که این عمل نزد خداوند دارد ، در این امر مشارکت نموده و تلاش می کند مشمول رحمت الهی گردد ، این گرد همایی یکبار در طول عمر نیست ، سالی یکبار هم نمی باشد ، ماه یا هفته ای یکبار هم نیست ، روزی یکبار هم نمی باشد ، بلکه در روز چند نوبت این گردهماییِ عبادی و معنوی انجام می شود ومؤمنین در این امر شرکت می کنند .
• در اینجاست که این سؤال مطرح می شود که کدام مکتب و آیین و نهادی این توانایی را دارد که صبح و ظهر وشب ، بدون هیچ روز تعطیلی در طول سال ، روزی چند بار ، افراد را  دور یکدیگر جمع کند و با هدفی که دارند ،  به وظیفه ی خود عمل نمایند ؟ این موضوع را در عشق و علاقه ای که هر فرد با ایمان به خداوند و اعتمادی که به آفریننده ی خود دارد  باید جستجو نمود ، و علاوه بر اینکه نشان دهنده ی نفوذ معنوی اسلام در دل پیروان خویش است .