سجده بر زمین

سجده بر زمین

• در روایت معروفی از رسولخدا صلی الله علیه وآله وارد شده که ایشان فرمودند : زمین برای من محلّ سجده و (وسیله ی) طهارت و پاکی قرار داده شده است ، و این موضوع را از جمله ی مواردی دانسته اند که به احدی پیش از ایشان داده نشده است (1) و در روایت دیگری مقصود از آن را تیمّم کردن با خاک آن و سجده بر آن در هنگام نماز دانسته اند (2) البته این تیمّم را مخصوص زمانی دانسته اند که آب یافت نشود (3) و آنطور که گفته شد این حکم در ادیان گذشته سابقه نداشته و برای آنها در همه جا نماز صحیح نبوده و زمین برای آنها (وسیله ی کسب) طهارت به حساب نمی آمده است (4) البته باید توجه داشت مقصود از زمین سطح زمین است و شامل معادن نمی شود (5)

---------------------------

1-قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أُعْطِیتُ خَمْساً لَمْ یُعْطَهَا أَحَدٌ قَبْلِی جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً وَ...( بحارالأنوار   ج  80   ص  276)

بحارالأنوار   ج  80   ص  277 )  2-أَتَیَمَّمُ مِنْ تُرْبَتِهَا وَ أُصَلِّی عَلَیْهَا (

3-فَلَمْ یَجِدْ مَاءً وَ وَجَدَ الْأَرْض (وسائل‏الشیعة   ج  3   ص  350)

4-آیات الأحکام (الجرجانی)، ج‏1، ص: 66

5-مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، ج‏8، ص: 232

حکمت سجده

حکمت سجده

• خداوند در قرآن کریم به انسان یاد آوری می کند که خلقت او از خاک است ، سپس در هنگام مرگ دوباره انسان به دل همین خاک بر می گردد و در آن جای می گیرد ، و اجزاء بدن او در همین خاک متلاشی شده ، و سپس با گردهمایی اجزاء از هم جدا شده و بازگشت روح به بدن ،  برای محاسبه اعمال دوباره از همین خاک بیرون می آید (1) : « مِنْها خَلَقْناکُمْ وَ فیها نُعیدُکُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً أُخْرى‏ » (2) بر اساس همین آیه ، امیرمؤمنان علیه السلام در بیان معنا و حکمت سجده در نماز فرمودند : هنگامیکه در سجده ی نخست ، انسان سر بر زمین می گذارد یعنی خدایا من را از خاک آفریدی ، و زمانیکه سر از سجده بر می دارد یعنی من را از خاک پدید آوردی ، و وقتیکه دوباره سر به سجده می گذارد یعنی من را به خاک باز می گردانی و هنگامیکه از سجده ی دوم سر برمی دارد یعنی من را بار دیگر از همین خاک بیرون می آوری (3)

---------------------

1-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 320

2-طه/55

3-بحارالأنوار ج : 82 ص : 139

خشوع در نماز

خشوع در نماز

• یکی از آداب نماز که در قرآن کریم نیز به آن توصیه نموده ، خشوع داشتن در نماز است ، قرآن کریم خشوع را یکی از ویژگی های افراد با ایمان دانسته است (1) ، در معنای خشوع ، تواضع و فروتنی را ذکر کرده اند (2) و برخی نیز آن را بصورت یک رفتار عملی  معنا کرده و گفته اند خشوع آن است که در حال نماز به محل سجده ی خود نگاه کنی (3) و گروهی گفته اند خشوع آنست که : تمام همّت خود را معطوف به نماز کنی ، و با توجّه به اذکاری که در نماز بر زبان جاری می کنی ، توجّه خود را از غیر نماز منصرف نمایی (4)

-------------------------

1-مؤمنون/1و2

2-مجمع البحرین، ج‏4، ص: 321

3- همان

4-رک : مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، ج‏1، ص: 134

اهمیت نماز

اهمیت نماز

• همواره برای انسان شرایطی پیش می آید که بین دو چیز که یکی جنبه ی مادی دارد و دیگری جنبه معنوی دارد ، قرار بگیرد و در آنجا لازم باشد یکی را بر دیگری ترجیح دهد ، شاید بسیاری از افراد در چنین شرایطی نفع و سود مادی را بر منافع معنوی ترجیح دهند ، ولی در این بین نیز کسانی هستند که منافع معنوی را بر استفاده ی مادی ترجیح داده و از آن صرف نظر می کنند ، خداوند متعال در قرآن کریم کسانی را مورد مدح وتعریف قرار می دهد که تجارت وخرید و فروش آنان را از یاد خدا باز نمی دارد (1) و هنگامیکه وقت نماز فرا می رسد تجارت وخرید وفروش را رها ساخته به نماز مشغول می شوند (2)

_______________________

1- رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ (نور/37)

2-و روی عن أبی جعفر و أبی عبد الله ع أن الله مدح قوما بأنهم إذا دخل وقت الصلاة ترکوا تجارتهم و بیعهم و اشتغلوا بالصلاة (فقه‏ القرآن   ج  1   ص  111)  

 

محافظت از نماز

 

محافظت از نماز

• معمولاً انسان تلاش می کند از داشته ها ودارایی خود نگهداری و محافظت نماید به خصوص اگر آنچه را که از آن نگهداری می کند ، چیز با ارزشی باشد ، از طرفی وقتی از محافظت کردن سخن به میان می آید ، ذهن انسان بیشتر متوجّه مسائل مادی می شود ، در حالیکه محافظت اختصاصی به مادیات ندارد و شامل معنویات نیز می شود ، یکی از جنبه های محافظت ، حفظ کردن از آسیب و آفت است و همانگونه که انسان داشته های مادی خود را از آسیب و آفت نگهداری می کند ، لازم است از داشته های معنوی خود نیز حراست نماید ، مثلاً باورها واعتقادات انسان ممکن است در معرض آفت قرار گیرد و کار انسان بجایی برسد که ایمان خود را از دست دهد و از این جهت ورشکسته شود ، نماز هم برای انسان یک سرمایه ی ارزشمند معنوی است که لازم است از آن محافظت نمود ، قرآن کریم نیز می فرماید : «حافِظُوا عَلَى الصَّلَوات‏ِِ» : بر انجام همه ی نماز ها محافظت نمایید (1) محافظت به این معنا که در اوقات تعیین شده و با حفظ تمام حدود و شرایط انجام پذیرد . (2)

------------------------

1-بقره/238

2-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 44

واجب بدنی

 

واجب بدنی

• واجب بدنی به تکلیفِ لازمی اطلاق می شود که انسان لازم است آن را با جسم و بدن خود انجام دهد (1) مانند نماز ، از این رو افراد مؤمن وظیفه دارند که جسم خود را برای اطاعت از امر خداوند حرکت داده بر خیزند کسب طهارت نموده ، در مقابل قبله ایستاده و طبق دستور العملی که در شرع برای آنها بیان شده در مقابل خداوند قیام نموده ، و با زبان و بدن خود اذکار و افعال نماز را بجای آورده و وظیفه ی واجب خود را بجا آورند ، امام علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند :« ... فَأَعْطِ اللَّهَ مِنْ بَدَنِکَ فِی لَیْلِکَ وَ نَهَارِک» : برای انجام واجبات الهی ، جسم و تن خود را ، در شب و روز در اختیار خداوند قرار بده .(2) ‏

-------------------------

1-فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ ج‌2، ص: 82

2-نهج البلاغه نامه 53

وقت نماز

وقت نماز

• امام علی علیه السلام در بخشی از نامه ی 27 نهج البلاغه که آن را برای محمد بن ابی بکر نوشته اند در باره ی وقت نماز  می فرمایند : « نماز خویش را در وقت تعیین شده آن بجا آور ، وا گر فارغ هستی و کاری نداری آن را جلوتر از وقتش بجا نیاور ، و چون مشغول به کاری می باشی آن را از وقتش به تأخیر مینداز ، و بدان هر چیزی از عمل تو ، تابع و دنباله رو نمازت می باشد » (1) امام علی علیه السلام در این بخش از سخن خود به چند نکته ی مهم اشاره فرموده اند :
• 1-نماز از جمله ی عباداتی است که دارای وقت معینی است که لازم است نماز گزار آن را در آن وقت بجا آورد ، همانگونه که روزه واجبِ ماه رمضان وقت مخصوصی دارد .
• 2-نماز واجب یومیه را که وقت مخصوصی دارد نمی توان پیش از فرا رسیدن وقتش بجا آورد ، هر چند انسان بگوید من فارغ از کار هستم و فعلاً کاری ندارم . پس می توانم پیش از وقت نماز بخوانم !
• 3-انسان نمی تواند به بهانه ی اینکه کار دارم ، نماز واجب خود را در وقتش بجا نیاورد و بگوید چون کار دارم پس از وقت بجا می آورم .
• 4-تمام اعمالِ انسان دنباله رو و تابع نماز است چون نماز ستون دین است ،  و محور قبول سایر اعمال انسان می باشد (2)

 

----------------------

1-نامه 27 نهج البلاغه (صبحی الصالح) ص 383

2- شرح‏ نهج ‏البلاغة(السیدعباس ‏الموسوی)، ج 4 ، صفحه ‏ى 225

فضیلت نماز

 

فضیلت نماز

• فضیلت به معنای برتری ، مزیت یا رجحان است ، و هنگامیکه از فضیلت نماز سخن می گوییم ، به این معنا است که انجام چه عملی بر ارزش و ثواب نماز می افزاید و باعث امتیاز بیشتر آن می شود ، مثلاً فضیلت نماز در مسجد بیشتر از فضیلت نماز در غیر مسجد است ، یا خواندن نماز در اول وقت یا نماز جماعت دارای فضیلت بیشتری نسبت به نمازی است که در آخر وقت یا به صورت فردی خوانده می شود ، از این رو شایسته است نماز گزار راه ها و شیوه هایی که باعث می شود ، عبادتش از ارزش بیشتری بر خوردار شود را بشناسد تا از عبادت خویش بهره ی بیشتری ببرد .

ایمان ، نماز و رستگاری

 

ایمان ، نماز و رستگاری

• قرآن کریم ، از رستگاری به «فلاح» تعبیر می کند ، و فلاح به معنای پیروزی و نجات است (1) ،  و این رستگاری را مخصوص کسانی می داند که ایمان آورده باشند (2)، بنابر این کسی که ایمان نیاورد رستگار نخواهد شد ، لذا امام علی علیه السلام ، ایمان را مایه نجات ورستگاری دانسته اند (3) از سوی دیگر در اذان گفته می شود ( حیّ علی الفلاح) یعنی بشتابید به رستگاری که مقصود نماز است که موجب نجات و رستگاری انسان می گردد ، وقتی این دو تعبیر را کنار هم قرار می دهیم : الف-ایمان موجب رستگاریست ، ب- نماز هم موجب رستگاری است ؛ می توان چنین گفت که ایمان ونماز هر دو در رستگاری انسان نقش دارند ، گرچه رتبه ی ایمان مقدّم بر نماز است یعنی اول باید ایمان آورد و در مرحله بعد بر اساس ایمان به عبادت خداوند پرداخت ، چون عملی پذیرفته خواهد شد که بر اساس ایمان باشد و از طرفی ایمان بدون نماز کامل نخواهد بود .

-----------------------

1-إرشاد الأذهان إلى تفسیر القرآن، ص: 347

2-مؤمنون/1

3-(الایمان نجاة) غررالحکم ص62

 

تلگرام=t.m/farhangenamaz110

بهترین عمل

 

بهترین عمل

• در میان عبادات ، نماز از جایگاه خاصی بر خوردار است بطوریکه در اذان از آن تعبیر به (خیر العمل) شده است ، خیر العمل یعنی بهترین عمل ، حال این بهتر بودن نماز از چه جهت است ؟ آیا از این جهت است که باعث قرب انسان به خداوند می شود ؟ یا اینکه بهتر بودن آن برای این است که عملی محبوب نزد خداوند است ؟ یا اینکه بهتر بودن آن به جهت رکوع و سجود آن است ، رکوع و سجودی که تعظیم و به خاک افتادن در برابر آفریدگار جهان است ؟ یا اینکه بهتر است چون انسان را از بدی ها وزشتی ها باز می دارد ؟  یا اینکه بهتر است چون انسان را از غفلت و بی خبری از خداوند ، باز می دارد ؟  یا اینکه بهتر است چون انسان را به سوی پاکی و طهارتِ دل وجان سوق می دهد ؟  یا بهتر است چون باعث آمرزش گناهان انسان می شود ؟ یا بهتر است چون موجب رستگاری انسان خواهد شد ؟  یا اینکه بهتر است بگوییم : شامل همه ی موارد می گردد ؟

تلگرام=t.m/farhangenamaz110