منزّه است او

 

• نماز گزار در طول نماز بارها خدا را به پاکی و بی نقص وعیب بودن ، یاد می کند و با گفتن "سبحان الله" به این حقیقت اعتراف می کند ، در رکوع ، سبحان الله می گوید ، در سجده سبحان الله می گوید ، در رکعت سوم وچهارم ، تسبیحات اربعه را می گوید که یک بخش آن ، سبحان الله است ، نماز گزار با تسبیح گفتنِ خود ، خداوند را تنزیه می کند و او را به پاکی و قداست یاد نموده و از هر عیب و نقص دور می داند ، نمازگزار باور دارد که جهل و نادانی در خداوند راه ندارد و چیزی در عالم از خداوند پوشیده نخواهد ماند و خداوند از نیّت قلبی نمازگزار آگاه است هر چند نمازگزار آن را ابراز نکرده باشد ، لذا خداوند می داند : آیا نماز گزار ، نماز خود را خالص برای خداوند بجا آورده و یا عبادت او برای ریا و نشان دادن به دیگران است ؟!.
• نماز گزار با گفتن "سبحان الله" بر این باور است که خداوند کاری که حکیمانه نباشد ، انجام نمی دهد ، او می داند تمام افعال الهی حکمتی دارد و کار لغو و بیهوده از خداوند سر نمی زند ، و اگر در زندگی دچار تنگنایی شده و در سختی و دشواری قرار گرفته است ، آزمایشی از سوی خداوند است که در آن صورت اگر صبر و شکیبایی را پیشه ی خود سازد ، به ثواب و پاداش صابران نیز نائل می گردد ، بنابراین همچون افراد نادان به حکمت های خداوند ، اشکال و ایراد ، نمی گیرد و زبان به ناسپاسی و شکایت باز نمی کند ، بلکه نماز گزار یاد گرفته در برابر نعمت های الهی "الحمد لله" بگوید .
• نماز گزار در سجده و رکوع " سبحان الله " را سه بار تکرار می کند ، تا منزّه بودن خداوند از هر عیب و نقصی بر دل و باورش بنشیند و هیچگاه آن را از یاد نبرد ، نماز گزار توجّه دارد اگر می گوید خداوند بی عیب است ، بنده اش سراسر عیب است و اگر می گوید خداوند بی نقص است بنده اش مبتلا به نقص وکاستی است ، لذا باور دارد از خود چیزی ندارد ، بلکه هرچه دارد از خدا دارد ، نماز گزار در دعاهای خود این عبارت را تکرار می کند : " اللَّهُمَّ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنْکَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ‏ " : خدایا هر نعمتی که ما داریم از سوی تو است تو خدایی هستی که معبود دیگری جز تو نیست ، لذا (در برابرخطاهایم و کاستی هایم ) از تو آمرزش می جویم و به سوی تو بازگشت می کنم . (1)

-------------------------

1-بخشی از تعقیبات نماز مغرب (مفاتیح الجنان )

به امید ثواب

• در ضمن دعایی که از امام سجاد علیه السلام وارد شده ، چنین می خوانیم : « وَ أُخْلِصُ لَکَ دُعَائِی تَعَرُّضاً لِلْإِجَابَةِ وَ أَقْهَرُ نَفْسِی عَلَى طَاعَتِکَ رَجَاءً لِلْإِثَابَهِ» : «خدایا من خالصانه در پیشگاه تو دعا می کنم تا در معرض اجابت قرار گیرد ، و نَفْسَم را به اطاعت از تو وا می دارم به امید اینکه به ثواب و پاداش تو نائل شود » (1)
• نخستین چیزی که در این نیایش مورد نظر است ؛ دعای خالصانه در پیشگاه خداوند است ، دعایی که فقط خدا را در آن در نظر داشته و از صمیم قلب و حالت تضرّع و نیاز از انسان صادر شود و صِرفِ لقلقه ی زبان نباشد ، در اینصورت است که چنین دعایی در معرض اجابت و پذیرش الهی قرار می گیرد .
• دومین نکته در این نیایش ، وا داشتن نَفْس به اطاعت و بندگی ِ خداوند است ، این در خواست از آنجا ناشی می شود که در وجود برخی از انسان ها گاه میلی به اطاعت از دستورات خداوند وجود ندارد و چنین فردی بر اثر خواسته های نفسانی و یا عافیت طلبی از انجام تکالیف الهی شانه خالی می کند در اینجا هست که انسان تلاش می کند با اراده ای قوی خود را به اطاعت از دستورات الهی وا دارد ، نمونه ی آن را می توان در برخاستن از خواب برای نماز صبح و یا روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان در برخی از افراد مشاهده نمود . 

----------------------------------

1-بحارالأنوار   ج  87   ص  164    باب-9

ذکر دائم

 

• دعایی از امیرمؤمنان علیه السلام برای ماه شعبان وارد شده که معروف به «مناجات شعبانیه» است ، در بخشی از این دعا چنین می خوانیم : « وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ یُدِیمُ ذِکْرَک» : «خدایا من از تو در خواست می کنم که بر محمد و خاندان او درود فرستی و من را از جمله ی کسانی قرار دهی که پیوسته به یاد تو هستند » همانگونه که مشاهده می شود در اینجا در خواست یاد آوری دائمی خداوند از سوی بنده شده ، این به یاد خداوند بودن یک امر اختیاری است که توسط خود بنده انجام می شود و در این دعا توفیق این پیوستگی و دوام از خداوند در خواست شده است ، البته باید توجه داشت این یاد آوری خداوند گاهی با گفتن ذکر زبانی است ، و گاهی با توجّه قلبی به خداوند است و گاه با یاد آوری عملی خداوند است ، به این معنا که هر گاه به حرامی می رسد از انجام آن دست بردارد و هر زمان به واجبی می رسد آن را انجام دهد (1) ، نماز در میان عبادات با اذکاری که در آن است ، هم ذکر و یاد آوری زبانی است و هم در عمل ، انجام چیزی است که خداوند آن را واجب نموده است .

--------------------------------

1-مضمون روایتی از امام صادق علیه السلام (فَإِنْ کَانَ طَاعَةً عَمِلَ بِهَا وَ إِنْ کَانَ مَعْصِیَةً تَرَکَهَا ) (الکافی ج : 2 ص : 80)

آبادی دل

• دعایی برای ماه شعبان از امام زین العابدین علیه السلام وارد شده که به «صلوات شعبانیه» معروف است ، در یکی از فراز های این دعا می خوانیم : «وَ اعْمُرْ قَلْبِی بِطَاعَتِکَ وَ لَا تُخْزِنِی بِمَعْصِیَتِک‏ » : خدایا دل مرا با اطاعت از خود آباد گردان و مرا با نافرمانی از خود خوار مگردان (1) ؛ از این دعا می توان استفاده کرد که ما دو نوع آبادانی داریم ، یکی آبادی مادی است که مربوط به دنیا و شئون آن می باشد و دیگری آبادانی معنوی است که مربوط به قلب و روح انسان می شود ، در این دعا اطاعت از خداوند را به عنوان آباد کننده ، صفا و صیقل دهنده قلب انسان معرفی شده و به یقین عبادت و بندگی خداوند از جمله ؛ نماز که جزء بهترین اعمال است ، سهم عمده ای در این آبادانی خواهد داشت ، از سوی دیگر ، نافرمانی خداوند مانع این آبادانی و به منزله ی آلوده کننده ی روح و قلب انسان به شمار می آید و یکی از چیزهایی که چنین آسیبی به بار می آورد ترک عبادت و بندگی خداوند است .

----------------------------

1-إقبال‏ الأعمال ص : 716

توفیق اطاعت

• در کتاب های دعا ، از جمله در کتاب مفاتیح الجنان ، نیایشی کوتاه از حضرت مهدی علیه السلام نقل شده که دارای مضامین اخلاقی برای اصناف و گروه های مختلف است ، در فراز نخستین این دعا چنین می خوانیم : اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ : خدایا توفیق اطاعت( از فرامین خود را ) روزی ما گردان ؛  اطاعت از دستورات الهی مفهوم گسترده ای دارد که شامل تمام آموزه هایی می شود که خداوند توسط پیامبر صلی الله علیه و آله برای انسان ها آورده که واجبات و محرمات الهی از جمله ی آنهاست ، در این راستا توفیق انجام عبادتی همچون نماز ، به ویژه نماز در اول وقت یکی از مصادیق این اطاعتی است که در این دعا در خواست شده است .

نماز مظهر نیاز

 

• نماز مظهر نیاز خواهی از آفریننده بی نیاز است ، نیاز در ذات انسان نهفته است و وقتی مخلوقی سراسر نیاز باشد ، نمی تواند بدون تأمین نیازهای متنوع خویش به حیات خود ادامه دهد لذا هر لحظه نیازمند اتصال به منبعی است که نیاز های او را برطرف نماید ، از این جهت مانند لامپی می ماند که هر لحظه باید جریان برق به او برسد تا بتواند روشن باشد و نور افشانی کند و اگر یک لحظه این جریان قطع شود ، لامپ خاموش خواهد شد ، نماز اتصال انسان را با عالم معنا برقرار نموده و معنویت را در وجود انسان روشن و زنده نگاه می دارد و با کنار گذاشتن نماز این ارتباط قطع شده و روشنیِ معنویت در درون انسان به خاموشی می گراید .

فرصتی برای به یاد او بودن

 

• نماز جایگاه ویژه و مهمی در بین تمام عبادات دارد ، نماز فرصتی را برای بنده فراهم می کند که با پروردگار خویش به راز و نیاز بپردازد ، و لحظاتی را پیش روی انسان قرار می دهد که از کدورت ها و آلودگی های زندگی مادی و دنیا فاصله گرفته و در فضای معنویت و عرفان حضور پیدا نموده و به شست و شوی روح خود بپردازد و با ذکر و یاد خداوند ، دل خویش را از غبار آلودگی ها  پاک سازد ،  نماز چون یاد خداوند را در دل انسان زنده نگاه می دارد ، موجب آرامش و اطمینان دل انسان نیز می گردد با نماز است که انسان احساس می کند در مشکلات تنها نیست و همیشه تکیه گاهی دارد که می تواند به او تکیه کند ،  قدر شناسی از فرصتی که نماز در اختیار انسان برای راز و نیاز با آفریننده خویش قرار می دهد ، اقتضاء می کند که از این لحظات برای پاکسازی روح خویش و رجوع به معبود خویش استفاده نماییم .

شروع و پایان

 

• کارهایی که انسان انجام می دهد نقطه ی شروع و پایانی دارد ، این موضوع هم در مسائل مادی جریان دارد و هم در مسائل معنوی ، مثلاً کشاورزی را در نظر بگیریم که در فصل کاشت شروع به فعالیت نموده و بذر را در زمین می کارد و برنامه ی کشاورزی خود را ادامه می دهد تا به زمان برداشت محصول خود برسد و پس از جمع آوری محصول ، این کار او پایان می پذیرد و از حاصل زحمات خود استفاده می کند ، یا دانش آموزی را در نظر بگیرید که به مدرسه می رود و به تحصیل خود ادامه داده و سالیان متمادی درس می خواند تا زمانی که فارغ التحصیل شود و از حاصل زحمات چند ساله ی خود استفاده و بهره برداری نماید ، در مسائل معنوی نیز این موضوع جریان دارد مثلاً انسان پس از رسیدن به سن بلوغ عبادت بر او واجب می شود و تا پایان عمر به عبادت خود ادامه می دهد و این عبادت سرمایه ای معنوی برای او خواهد شد که سعادت دنیا و آخرت را برای خود فراهم خواهد نمود .

نشانه

• انسان برای ارتباط با محیط اطراف خویش و اشیاء و سایر موجودات نیازمند انتخاب نام و یا نشانه ای برای آنها می باشد از این رو علائم و نشانه ها نقش مهمی را در ارتباط انسان با جهان هستی ایفا می کنند ، حتی هر انسان نیز دارای ویژگی های شخصیتی و رفتاری می باشد که بر اساس آن مورد شناسایی و قضاوت و ارزیابی دیگران قرار می گیرد ، اگر انسانی دچار بیماری شود برای تشخیص بیماری ودرمان آن نیازمند علائم ونشانه هایی هستیم که با وجود آنها نوع بیماری معیّن گردد ، وجود نشانه ها تنها در رابطه با مسائل مادی نیست بلکه در امور معنوی نیز ما نیازمند نشانه ای برای تعیین آنها می باشیم ، مثلاً برای تشخیص اخلاص از ریاء ، معیار قصد و نیت الهی وجود دارد که هر چه خالص برای خداوند انجام شود از ریا و خود نمایی به دور است ، یکی از موضوعات معنوی که به عنوان نشانه معرفی شده ، محافظت از اوقات نماز است که نشانه و علامتی برای شناخت شیعه ی (واقعی) معرفی شده است . (1)

----------------------------

1-وَ بِالْمُحَافَظَةِ عَلَى أَوْقَاتِ الصَّلَاة (وسائل ‏الشیعة   ج  5   ص  82)

نماز های مستحبی

 

• غیر از نمازهای واجب ، نمازهای بیشماری به عنوان نمازهای مستحبی وجود دارد که هر کس با توجّه به شرایط و توانایی و نیازی که دارد می تواند آنها را به انجام رساند ، نمازهای مستحب در کنار ثواب و اجر معنوی و آثار و برکات مادی و معنوی که دارد ، باعث قرب و نزدیکی بیشتر انسان به خداوند شده و به بالا رفتن درجات انسان در آخرت کمک می نماید ، نمازهای مستحبی برای تقویت معنویت و ایجاد أنس و وابستگی بیشترِ بنده به خداوند نیز تأثیر بسزایی دارد ، علاوه بر اینکه انسانی که از سخن گفتن با خداوند لذت می برد و احساس نیاز بیشتری برای انس با خداوند در خود احساس می کند می تواند با انتخاب برخی از نمازهای مستحبی و انجام آنها به این نیاز معنوی خود از این طریق پاسخ دهد .