لذت معنوی

غالب انسان ها از هر چیزی که باعث درد و رنج می باشد دوری می گزینند ، و از هر چیزی که موجب خوشی و لذت می گردد استقبال می کنند ، خواه این درد و رنج یا لذت جنبه ی مادی داشته باشد یا معنوی ، البته باید دانست کیفیت و نوع رنج یا لذت می تواند متفاوت باشد مثلاً در باب لذت ، لذتی که در خوابیدن هست در غذا خوردن نیست ، یا لذتی که در غذا خوردن هست در آشامیدن نیست و همینطور در باب لذت های معنوی ، نوع لذت ها با یکدیگر فرق می کند مثلاً لذتی که در روزه گرفتن می باشد در نماز خواندن نیست و از سوی دیگر هیچ عبادتی لذت نماز خواندن را ندارد ، در ضمن اینکه همه ی آنها عبادت است و موجب تقرّب انسان به خداوند می باشد

رستگاری

 

در مفهوم رستگاری گفته اند که به معنای نجات و رهایی است (1) از سوی دیگر در اذان نماز گفته می شود : «حیّ علی الفلاح» : بشتابید به سوی رستگاری ، یعنی نماز زمینه ی رستگاری ، رهایی و نجات انسان را فراهم می کند ، نماز باعث می شود انسان از نارضایتی و خشم الهی فاصله بگیرد و نماز موجب می گردد انسان از گمراهی و کفر نجات پیدا کند و در عذاب و رنج آخرت گرفتار نیاید و به سعادت در آخرت نائل گردد

-----------------------

1-فرهنگ دهخدا

رسیدن به خدا

با نماز به خدا ، می توان رسید

بی نماز ، به سعادت کِیْ توان رسید ؟

امید هر خیر فقط ز خداست

با نماز ، به هر خیر ، می توان رسید

نمازی که به دل می چسبد

معمولاً انسان از چیزی به عنوان دلچسب یاد می کند که باب میل او بوده ، و از بودن آن لذت می برد ، این موضوع شامل مسائل معنوی نیز می شود که عبادت به ویژه نماز از این امر مستثنا نمی باشد ، از این رو نماز دلچسب به نمازی اطلاق می شود که انسان از بجا آوردن آن لذت می برد و آن را با حالت نشاط و بدون کسالت و سستی به انجام می رساند و در این نماز احساس می کند با آفریننده ی خویش بهتر ارتباط برقرار نموده و در نتیجه به خداوند نزدیکتر شده است ، لذا می توان گفت نزدیک شدن به خداوند به حال معنوی انسان مربوط می شود و هر چه انسان بتواند این حالت را بیشتر در درون خود ایجاد نموده و حفظ نماید ، احساس نزدیکی بیشتری به خداوند نموده  و به رشد و تعالی معنوی او کمک بیشتری خواهد نمود .

بازدارنده از بدی ها

یکی از آثار نماز باز دارندگی آن از انجام کار های زشت و ناپسند است، اما این باز دارندگی جنبهٔ مادی ندارد، و به اینصورت نیست که مانعی فیزیکی در برابر حرکت و عمل انسان ایجاد نماید، باز دارندگی نماز جنبهٔ معنوی دارد، نماز چون ارتباط انسان با خداوند است، یاد خداوند را در دل انسان زنده نگاه داشته و چون لازمهٔ یاد آوری خداوند، حرکت به سوی نیکی ها و اعمالی است که مورد رضایت او می باشد، از این طریق نمازگذار را از حرکت به سمت بدی ها باز می دارد، البته باید توجه داشت این باز دارندگی جنبهٔ اجباری ندارد و اختیار را از نماز گذار سلب نمی کند، و هر چه نماز با معرفت و توجه بیشتری انجام شود، تاثیر آن در دور شدن انسان از بدی ها را می افزاید

حالت توجّه

توجّه به معنای روی گرداندن به سوی چیزی می باشد (1) وقتی از روی گرداندن سخن می گوییم ، اشاره به عملی اختیاری دارد که از سوی انسان انجام می شود ، مثلاً اگر بخواهیم پشت سر خود را ببینیم ، باید سر خود را به عقب بر گردانیم ، پس برای توجّه به سوی هر چیزی باید تلاشی صورت پذیرد و چهره به سوی آنچه می خواهیم بر گردانده شود ، از سوی دیگر دو نوع توجّه داریم یکی توجّه با چشم سر است که توجّه ای مادی است ، و نوعی دیگر از توجّه ، توجّه قلبی است ، این نوع توجّه می تواند در حال عبادت برای انسان حاصل شود ، که بخشی از آن جنبه ی اختیاری دارد ، مثلاً نمازگزار در حال نماز سعی می کند ، به خداوند توجّه کند و ذهن و روح خود را از هر چه غیر از خداوند است ، خالی نماید ، امّا تنها با سعی و تلاش بنده ، این حالت توجّه به صورت کامل تحقق پیدا نمی کند ، بلکه باید از خداوند متعال که قلب و روح انسان در اختیار اوست نیز با تمام وجود استمداد نماییم ، تا به مرور زمان و بر اثر توفیق الهی این حالت توجّه و  حضور قلب برای انسان حاصل شود .

----------------

1-فرهنگ معین

صیقل یافتن دل

 نماز به عنوان یک عبادت مهم و تأ ثیرگذار به انسان کمک می کند همواره به یاد خداوند باشد ، و با برپا داشتن آن در طول شبانه روز ، انسان را از فراموش کردن یاد خداوند باز می دارد ، زیرا غفلت از یاد خداوند ، منشأ بسیاری از خطا ها و لغزش هایی است که انسان در طول زندگی ممکن است آنها را انجام دهد ، از سوی دیگر فراموشی یاد خداوند باعث می شود ، مادیات همچون غباری بر دل بنشیند و صفای روح و نشاط معنوی را از انسان بگیرد ، بنابر این نماز موجب صیقل یافتن دل انسان از کدورت های مادی نیز می گردد .

اذان

اذانِ نماز ، یک دعوت و فراخوان عمومی از سوی خداوند است که بر اثر آن ، خداوند افراد با ایمان را به عبادت خویش فرا می خواند ، اذان ، پیام توحید و یکتایی خداوند را در سراسر گیتی می گستراند ، که هم اهل ایمان را به پرپایی عبادت ، یاد آور شود ، و هم کسانی را که از خداوند و عبادت او بیگانه اند ، تلنگری زند ، تا شاید دل هایی را که آمادگی دارند ، جذب خویش نماید ، از سوی دیگر علاوه بر شنیدنِ اذان ، گفتنِ اذان توسط نمازگزار نیز آثاری معنوی را برای او  در پی خواهد داشت که شایسته است نمازگزار از این فیض ، خود را محروم نسازد .

فلسفه نماز

امام علی علیه السلام ، حکمتِ واجب شدن نماز از سوی خداوند را ، دور بودن نمازگزار از تکبّر و خود خواهی معرفی نمودند (1) ، زیرا بزرگی و عظمت شایسته ذات خداوندی است که جهان آفرینش را با تمام شگفتی ها و ظرافت های آن آفریده ، و  اینها همه نشانه ی علم و حکمت و قدرت پروردگار عالم است ، و هر موجودی هر چه دارد از خودش نیست بلکه موهبت الهی در حق او می باشد ، حال انسانی که مخلوقِ ضعیف و ناتوانی است ، بر اساس پندار اشتباه ، خود را بزرگ تصّور کند ، دچار اخلاق ناپسندی به نام تکبّر شده است .

این تکبّر گاه در برابر خالق است و نشانه ی آن سرباز زدن از دستورات الهی و عمل نکردن به وظایف بندگی است و گاه این تکبّر ، خود برتر بینی در برابر مخلوقات خداوند و همنوعان خویش است که در هر دو صورت از رذائل اخلاقی به شمار می آید و انسان را از قرب الهی دور می کند ، حال عبادتی چون نماز که اطاعت از فرمان خداوند و مشتمل بر رکوع و تعظیم و سجده و به خاک افتادن است به مرور زمان صفت تواضع و فروتنی را در انسان تقویت نموده و او را از تکبّر و خود خواهی دور می کند (2) . حال اگر کسی با این وجود ، خود را به صفت تواضع آراسته نکند ، به پیام نماز و تاثیری که می تواند بر روح انسان داشته باشد بی توجّه ای نموده است .

---------------------

1- وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْر (( نهج‏ البلاغة حکمت 252(صبحی ‏الصالح)، صفحه ‏ى 512)

2-شرح‏ غرر الحکم (خوانسارى)    ج 4   صفحه ‏ى 449    

اهل بیت و نماز

• خداوند در قرآن کریم به پیامبر صلی الله علیه و آله امر می کند که خانواده و اهل بیت خویش را به نماز فرمان دهد و خود نیز در انجام آن شکیبا باشد (1) و به این موضوع در نهج البلاغه نیز اشاره شده است (2) و این مطلب در عین حال نشان دهنده ی جایگاه نماز و اهمیتِ توجّه به عبادت و بندگی خانواده و تربیت دینی آنان نیز می باشد . بر این اساس لازم است والدین ، به انجامِ عبادتِ خانواده ی خویش توجّه نموده و آنان را به نماز تشویق و ترغیب نمایند .
• از سوی دیگر آیه 132 سوره ی طه :( وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها ( ای پیامبر (ص) ! خانواده ی خویش را به نماز فرمان ده و خود نیز در انجام آن شکیبا باش ) دلالت بر فضیلت اهل بیت علیهم السلام نیز دارد ، زیرا خداوند آنان را به خصوص مورد توجّه قرار داده و به پیامبر صلی الله علیه و آله فرمان می دهد که موضوع نماز را به ویژه به آنان ابلاغ نماید . هر چند که اهل بیت (ع) خود به نماز و انجام آن توجّه داشته اند ، ولی جایگاه نماز و اهمیت آن اقتضا می کرده است که دوباره به این مسئله توجّه ویژه ای شود.
• در کتاب عیون روایت شده که امام رضا علیه السلام به مجلس مامون (خلیفه عباسی) وارد شده و در آن مجلس تعدادی از دانشمندان عراق و خراسان حضور داشتند ، مامون از امام رضا علیه السلام سؤال می کند آیا خداوند در قرآن ، عترت پیامبر (ص) را بر سایر مردم برتری داده است ؟ امام رضا علیه السلام در پاسخ به سؤال مامون به آیات متعددی استناد می کنند ، تا به این آیه می رسند ( طه/132) که خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید که اهل بیت خویش را به نماز فرمان دهد ، لذا امام رضا علیه السلام می فرماید ، خداوند ما اهل بیت را به این آیه اختصاص داده است ، و هر چند همه ی امت را امر به نماز می کند ، اما در عین حال ما را نیز مورد توجّه خاص خویش قرار می دهد ، لذا پس از نزول این آیه پیامبر صلی الله علیه و آله به مدت نه ماه در وقت هر نماز به درب خانه حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه (س) می آمد و می فرمودند : " نماز ! خدا شما را مورد رحمت خویش قرار دهد" . سپس امام رضا علیه السلام فرمودند : خداوند هیچ نسلی از پیامبران را مشمول چنین لطف و کرامتی  مثل آنچه در حق ما انجام داده ، نکرده است . (3)

-------------------------

1- طه/132

2- فَکَانَ یَأْمُرُ بِهَا أَهْلَهُ وَ یَصْبِرُ عَلَیْهَا نَفْسَه ( خطبه 199 نهج البلاغه صبحی الصالح ص 316 )

3- بهج ‏الصباغة فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغة، ج 13   ، صفحه ‏ى 162